အမည္ရင္းျမစ္
သတိုးဓမၼရာဇာဘြဲ႔ျဖင့္ နန္းတက္သည္တိုင္ သာလြန္မင္း(၁၆၃၂-၁၆၄၈)ဟုေခၚၾကျခင္းမွာ “တိုင္းကားျပည္ရြာ အသာလြန္ေသာေၾကာင့္လည္းေကာင္း၊ ေရႊနန္းေတာ္ထက္တြင္ သာယာစြာ လြန္ရေသာေၾကာင့္လည္းေကာင္း သာလြန္မင္း ဟုေခၚျခင္းျဖစ္သည္”ဟု ဆိုသည္။
တိုင္းျပည္တည္ၿငိမ္ေရး ေဆာင္ရြက္ျခင္း
သာလြန္မင္းသည္ ေနာင္ေတာ္ အေနာက္ဖက္လြန္မင္းအား တူေတာ္ မင္းရဲဒိဗၺက လုပ္ၾကံနန္းတက္သည္ကို ႏွိမ္ႏွင္းၿပီးေနာက္ နန္းတက္သည္။ နန္းတက္စတြင္ ဘိသက္ခံကာ ဘုရင္အျဖစ္ရယူျခင္းမရွိပဲ ေလးႏွစ္(၁၆၂၈ မွ ၁၆၃၃ထိ)တိုင္ တိုင္းျပည္စည္းရံုးေရးကို ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ဟံသာ၀တီနန္းေတာ္သို႔ေရာက္လွ်င္ မင္းရဲဒိဗၺ၏ကၽြန္မ်ား အနက္အျပစ္ရွိသူမ်ားကို ထိုက္သင့္သည့္ အျပစ္ဒဏ္မ်ားေပးသည္။ ခ်ီးေျမွာက္သင့္သူမ်ားကို ခ်ီျမင့္ေျမွာက္စားသည္။ ရခိုင္မွ သံတမန္မ်ားကို လက္ခံေတြ႕ဆံုသည္။ ျမန္မာသံအမတ္မ်ားကိုလည္း ရခိုင္သို႔ ေစလႊတ္သည္။ ထိုေနာက္ ဇင္းမယ္သို႔ တဖန္သြားေရာက္ကာ ပုန္ကန္မႈမ်ားကို ႏွိမ္ႏွင္းသည္။ ထိုေနာက္ရွမ္းျပည္နယ္အေရွ႕
ပိုင္းေဒသမ်ား ႏွင့္ဇင္းမယ္တစ္၀ိုက္တြင္ ၿငိမ္၀ပ္ပိျပားေစရန္ ေဆာင္ရြက္သည္။
ဘိသက္ခံယူျခင္းႏွင့္ ပုန္ကန္မႈမ်ားကို ႏွိမ္ႏွင္းျခင္း
ခရစ္ႏွစ္ ၁၆၃၃၊ဒီဇင္ဘာ ၊ ၁၄တြင္မွ ဟံသာ၀တီနန္းတြင္ ဘိသက္ခံကာ မင္းအျဖစ္ခံယူသည္။ ဘိသက္ဥကင္ဖြင့္ အခမ္းအနားတြင္ ျမန္မာအမတ္၊ မြန္အမတ္၊ ယြန္းအမတ္ မ်ားျခံရံကာ ဆင္ယင္က်င္းပခဲ့သည္။ ထိုေနာက္ ယိုးဒယားသို႔ သံေစလႊတ္သည္။ သို႔ေသာ္ ဟံသာ၀တီတြင္ နန္းတက္၍ မၾကာမွီတြင္ ပုန္ကန္မႈမ်ားႏွင့္ ရင္ဆိုင္ရသည္။ ပုန္ကန္သူမ်ား ေမာ္လၿမိဳင္သို႔ ေျပးသည္ကို လိုက္လံႏွိမ္ႏွင္းရေသးသည္။
အင္း၀သို႔ နန္းေရႊ႕ျခင္း
၁၆၃၄တြင္ သာလြန္မင္းသည္ မင္းေနျပည္ေတာ္ကို ဟံသာ၀တီမွ အင္း၀သို႔ တဖန္ျပန္လည္ေျပာင္းေရႊ႕စံျမန္းသည္။ နန္းေတာ္၏ အစီအရင္မ်ား စီရင္ၿပီး၁၆၃၅တြင္မွ အင္း၀နန္းကို သိမ္းပိုက္စိုးစံသည္။ ညီေတာ္မင္းရဲေက်ာ္စြာကို အိမ္ေရွ႕အရာေပးကာ မႈးမတ္မ်ားကို ဘြဲ႔အမည္ႏွင့္တကြ ခ်ီးျမွင့္ေလသည္။ ၁၆၃၆တြင္ ေကာင္းမႈေတာ္ ရာဇစူဠာမဏိေစတီ(စစ္ကိုင္းေကာင္းမႈေတာ္)ကို အုတ္ျမစ္ခ်သည္။
စစ္ကုိင္း ေကာင္းမႈေတာ္ ရာဇမဏိစူဠာ ေစတီ သည္ သာလြန္မင္း၏ ကုသုိ႔လ္ေတာ္ ျဖစ္၍ မိမိကုိယ္ အေလးခ်ိန္ ရွိေသာ ေ႐ႊသား ဗုဒၶ ႐ုပ္ပြားေတာ္ကုိ ဌာပနာျခင္း၊ ျပဳသည္ဟု ဆုိေလသည္။
နန္းတြင္းပုန္ကန္မႈ
အင္း၀သို႔ေရာက္ၿပီး ကုသိုလ္ေကာင္းမႈမ်ား ေဆာင္ရြက္ေနစဥ္ ညီေတာ္အိမ္ေရွ႕မင္း မင္းရဲေက်ာ္စြာ ကြယ္လြန္သျဖင့္ သားေတာ္ ပင္းတလဲမင္းသားအား အိမ္ေရွ႕အရာေပးသည္။ ထိုအခါ နန္းရရန္ ေမွ်ာ္မွန္းသည့္ အျမင့္စားရွင္တရုတ္က လူသူစုေစာင္းကာ ပုန္ကန္သည္။ သာလြန္မင္းလည္း အငိုက္မိကာ အားမတန္သျဖင့္ ေလးထပ္ေက်ာင္းသို႔၀င္ေရာက္ခိုလံႈသည္။ သို႔ေသာ္ ေလးထပ္ေက်ာင္းဆရာေတာ္ႀကီးက ေလာကီႏွင့္ ေလာကုတၱရာ မေရာယွက္လိုသျဖင့္ ခိုလံႈခြင့္မေပးေခ်။ ထို႔ေၾကာင့္ စံေက်ာင္းသို႔ေျပာင္းေရႊ႕ခိုလံႈရသည္။ စံေက်ာင္းဆရာေတာ္မွာ ေလာကီဆန္သည့္ ပြဲေက်ာင္းဆရာေတာ္ျဖစ္သည့္ အတြက္ေနာက္ပါရဟန္းမ်ားကို စုစည္းကာ တုတ္ဓါးလက္နက္မ်ားျဖင့္ သာလြန္မင္းႏွင့္ မႈးမတ္မ်ားကို ေစာင့္ေရွာက္ေပးသည္။ ၿမိဳ႕တြင္းတြင္က်န္ရွိေနခဲ့သည္ မႈးမတ္မ်ားလည္း အျမင့္စားကိုေၾကာက္ရြံသျဖင့္ ေနၾကရေသာ္လည္း မင္းတရားႀကီးကို သစၥာခံေၾကာင္း တိတ္တဆိတ္ေလွ်ာက္တင္ၾကသည္။ ထိုပုန္ကန္မႈကို မႈးမတ္မ်ားရြတ္ရြတ္ခၽြံခၽြံြ ထမ္းေဆာင္ႏွိမ္ႏွင္းသျဖင့္ ရွင္တရုတ္က်ဆံုးၿပီး ေအာင္ျမင္သည္။ ထို႔ေနာက္ ေလးထပ္ေက်ာင္းႏွင့္ စံေက်ာင္းတို႔တြင္ အလႈႀကီးမ်ားေပးကာ ေလးထပ္ေက်ာင္းဆရာေတာ္ကို သံသရာဆရာေတာ္ ၊ စံေက်ာင္းဆရာေတာ္ကို ပစၥဳပၸန္ဆရာေတာ္ဟူ၍ ေခၚေ၀ၚခ်ီးက်ဴးေလသည္။
ထိုပုန္ကန္မႈၿပီးေနာက္ ေျမာက္ပိုင္းမွ ကသည္းလူမ်ဳိးတို႔ က်ဴးေက်ာ္လာသည္ကို တိုက္ခိုက္ႏွိမ္ႏွင္းရေသးသည္။ သို႔ေသာ္ အလြယ္တကူသာ တိုက္ယူလိုက္ရၿပီး ေအာင္ႏိုင္သည္။
နတ္ရြာစံျခင္း
ထိုပုန္ကန္မႈအၿပီး တစ္ႏွစ္အၾကာ ၁၆၄၈တြင္ သာလြန္မင္း အင္း၀နန္းေတာ္တြင္ နတ္ရြာစံသည္။ နန္းသက္ ၁၉ႏွစ္၊ သက္ေတာ္ ၆၅ႏွစ္ အ၀င္တြင္ျဖစ္သည္။ နတ္ရြာစံလွ်င္ သားေတာ္ အိမ္ေရွ႕မင္း ပင္းတလဲမင္းက နန္းဆက္ခံသည္။
သာလြန္မင္း၏ ေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ား
သာလြန္မင္းလက္ထက္ ၁၆၃၇တြင္ ပထမဆံုးေသာ သမိုင္း၀င္ လူဦးေရ ႏွင့္ ေျမယာစစ္တမ္းမ်ားကို စတင္ေကာက္ယူခဲ့သည္။ ထုိ႔ျပင္ အမႈထမ္းအရာထမ္းမ်ား၏ လုပ္ပိုင္ခြင့္ႏွင့္ တာ၀န္၀တၱရားမ်ားကို အမိန္႔ျပန္တမ္းမ်ားျဖင့္ တိက်စြာ ထုတ္ျပန္ေၾကညာေပးခဲ့သည္။ ထို႔ျပင္စစ္သည္စုေစာင္းေရးႏွင့္ ပတ္သက္၍လည္း တိက်သည့္ အခ်ိဳးအစားႏွင့္ လက္နက္အမ်ိဳးအစားတို႔ကို သတ္မွတ္ျပဌာန္းေပးသည္။ ထင္ရွားသည့္ ျပန္တမ္းပါ အမိန္႔မ်ားမွာ
* “ငွက္သည္ အသီးရွိကာသာအပင္တြင္ နားသကဲ့သို႔ အခြန္ခံေသာရြာကိုသြား၍ ျပန္မၾကည့္ ငွက္ကဲ့သို႔ မရွိေစႏွင့္။ စားဟန္သာတတ္ေစ။ ရြာျပည္ကိုမျပဳ၊ စားရေသာက္ရေအာင္သာ စီရင္ေသာ္ ကြပ္မည္။” ဟူ၍လည္းေကာင္း
* “ျပည္တြင္းတိုင္းေရးစေသာ ဆင္းရဲသားတို႔ကို ညွဥ္းပန္းႏွိပ္စက္၍ ၿမိဳ႕ရြာတြင္ မေန၀ံ့ ထြက္သြားသည္မ်ားကို ေရႊနားေတာ္ၾကားလွ်င္ ၀န္တို႔ႏွစ္ခြန္းေခ်ရမည္မမွတ္ႏွင့္။ ႀကီးစြာေသာ ရာဇ၀တ္ေတာ္ကို ခံရလိမ့္မည္။”ဟူ၍လည္းေကာင္း ပါရွိခဲ့သည္ကိုေတြ႕ၾကရသည္။
ေက်ာက္ဆည္ေဒသတြင္ လယ္ယာလုပ္ငန္းမ်ား ျပန္လည္ထူေထာင္ႏိုင္ရန္ အားထုတ္ေဆာင္ရြက္ေပးသည္။ အထက္တြင္ ဆိုခဲ့သည့္အတိုင္း စစ္တမ္းမ်ားေကာက္ယူၿပီး ေက်ာက္ဆည္နယ္ကို ဗဟိုျပဳကာ လုပ္ကိုင္စားေသာက္ရန္ ေနရာခ်ထားေပးသည္။ ထိုမွ်မက ေ၀းလံသည့္ ေဒသမ်ားမွ လူအမ်ားကို အင္း၀ႏွင့္ ေက်ာက္ဆည္ေဒသတစ္၀ိုက္တြင္ အတည္တက်ေနထိုင္ေစသည္။
အဓိပတိ 