ယေန႔အင္းဝသည္ ဂႏၲဝင္အမည္က ရ႒ပူရ သို႔မဟုတ္ ရတနာၿမိဳ႔ေတာ္ဟူ၍ ဧရာဝတီျမစ္နဒီႏွင့္ ျမစ္ငယ္ျမစ္တုိ႔ ဆံုဆည္းရာ ၿမိဳ႔ငယ္ေလးတစ္ခုမွ်သာ ျဖစ္လ်က္ ေက်ာက္ဆိုင္ခ႐ိုင္အတြင္း ရြာသိမ္ ၁၁ ခု ၿခံရံၿပီး ထိုစဥ္ကလို ဟန္ပန္မစန္႔ဝါ ျမန္မာ့အင္ပါယာသစ္တစ္ခုမွာ ၁၂၈၇ ခုတြင္ တ႐ုတ္ဘုရင္ ကုဗလိုင္ခံ၏ စစ္တပ္လက္တြင္း ပုဂံေနျပည္ေတာ္ႏွင့္တကြ တတိုင္းျပည္လံုး က်ဆံုးခဲ့ၿပီးေနာက္ ေပၚေပါက္ခဲ့ေလသည္။
၁၃၆၄ ခု ၿမိဳ႔တည္နန္းတည္ဘုရင္က သတိုးမင္းဖ်ား အင္းဝအမည္ကိုယ္၌က ရွမ္းအေခၚ ကုန္းပတ္လည္ေရျပင္အင္းဝ သို႔မဟုတ္ အဝင္ဆိုေသာေၾကာင့္ လူျပဳသည့္ ကၽြန္းတစ္ခုအေပၚတည္ထားေတာ္မူခဲ့သျဖင့္ ယင္းကလဲအေၾကာင္းမဲ့မဟုတ္ ျမစ္သာေခ်ာင္းတစ္ခု တူးေျမာင္းတစ္ခုတူးရာမွ နဒီဧရာႏွင့္ ဆက္ဖို႔ ၾကံရြယ္ခ်က္ ျမစ္ငယ္ျမစ္ ထိုသနစ္ေၾကာင့္ ထြက္လာသည့္တူးေခ်ာင္း ေျမဖို႔ရာ အင္းဝမွာျဖစ္လာရသည္။ အႏွစ္ ၄၀၀ ခန္႔မွ ျမန္မာ အင္ပါယာအစိုးရ အတည္တက်ရွိခဲ့ၾက ထိုမွ် ေသာင္သာ ႏိုင္ငံတစ္ခုျဖစ္ခဲ့ရာမွ ခိုင္မာလွသည့္ နန္းစဥ္တဆက္ျဖစ္ ခ်က္အေၾကာင္းမွာ ေက်ာက္ဆည္နယ္ျပင္ ဆန္ေရစပါးႏုိင္ငံအားထားရာတရပ္လံုး ကုန္သြယ္ေဖာကၱားမႈအစံုကို ထုိအရပ္မွ ထိန္းသိမ္းခန္႔ခြဲႏုိင္သည့္ျခင္းရာေၾကာင့္ ဧရာမအာဏာျဖာထြက္ရာျဖစ္ခဲ့သည္။
အင္းဝေခၚဆုိ အဝၿမိဳ႕တခိုမွာ မၾကာခဏအစီးအနင္းခံရ၏။ သုိ႔ေသာ္ ၁၆၃၄ ခုတုိင္ေအာင္ ၿမိဳ႕ေတာ္သက္ဆုိး႐ွည္၍ ျမန္မာ့ေနျပည္ေတာ္သည္ အင္းဝအင္ပါယာေခၚ အင္းဝတုိင္းကားမည္ ေနာက္ထပ္ ႏွစ္ ၁၅၀ ထပ္ၾကာေအာင္ ရပ္တည္ခဲ့ၿပီးကာမွ ဘုရင္ဘုိးေတာ္ဘုရားက (၁၇၈၁ မွ ၁၈၁၉ တုိင္) နန္းစံၿပီးေနာက္ ဟူရားေဗဒင္ပညာ႐ွင္တုိ႔ဆင္ျခင္းေပးၾက အႀကံရလ်က္ ေရလႊမး္ဖ်က္စီးပစ္ လုိက္ၿပီးေနာက္ ၁၈၇၃/၈၄ တြင္ အမရပူရမည္ နာမအသစ္ႏွင့္သူ႕ၿမိဳ႕ေတာ္သစ္တည္ေဆာက္ရင္း ေျပာင္းေ႐ႊ႕စြန္႔လႊတ္ခဲ့ေလသည္။
ဘုရင္ဘႀကီးေတာ္ (၁၈၁၉ / ၁၈၃၈) က ေနာက္ပို္ငးဆက္တည္ခဲ့သူမွာ အမရပူရမွ တဖန္ အင္းဝကို ျပန္တည္သည့္သူလညး္ ျဖစ္ျပန္ပါသည္။ သို႔ေသာ္ (၁၈၃၈ မွ ၁၈၄၆ ထိ) ကလည္း အားက်မခံ တဖန္ျပန္၍ အမရပူရတြင္ နန္းစံျပန္သည္မွာ ၁၈၄၁ ခုႏွစ္တြင္ျဖစ္၏ ထုိေနရာဝယ္ (၁၈၅၃/၁၈၇၈) တုိင္ေအာင္ ေနျပည္ေတာ္တည္႐ွိခဲ့ၿပီးမွ မင္းတုန္းဘုရင္က ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ပလႅင္ ေဗြကို မႏၲေလးသုိ႔ေျပာင္းေ႐ႊ႕ခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါသည္။ သုိ႔ရာတြင္ အင္းဝေနျပည္ေတာ္ဟုသာ ညႊန္းလက္စႏွင့္ ဆက္ညႊန္းေခၚေဝၚၾကပါသည္။
အင္း၀ၿမိဳ႕သည္ ဧရာ၀တီျမစ္ႏွင့္ ျမစ္ငယ္ျမစ္(ဒုဌ၀တီျမစ္)တို႔ ဆံုရာအရပ္တြင္ တည္ရွိသည္။ ေရွးအခါ အင္း၀ၿမိဳ႕တည္ရွိေသာ ေနရာသည္ မိုးကာလေရတက္ခ်ိန္တြင္ ေရမ်ားဖံုးလႊမ္းတတ္ေလ့ရွိကာ ေရျပန္က်ခ်ိန္တြင္ မညီညာသည့္ ေျမမ်က္ႏွာသြင္ျပင္ေၾကာင့္ ျမစ္က်ိဳးအင္းမ်ားျဖစ္က်န္ေနတတ္သည္ ဟုဆိုသည္။ မူအစက အင္း၀ေနရာတြင္ ၿမိဳ႕တည္ရန္ ႀကိဳးပမ္းသူမွာ ပင္းယ တစ္စီးရွင္သီဟသူျဖစ္သည္။ သံုးႀကိမ္တိုင္တိုင္တည္ေသာ္လည္း ျမစ္ေရတက္ခ်ိန္တြင္ ေရပတ္လည္၀ိုင္းကာ ၿမိဳ႕ကိုေရတိုက္စားသျဖင့္ ၿမိဳ႕ပ်က္ေလသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ပင္းယသို႔ ေျပာင္းေရႊ႕နန္းတည္ျခင္းျဖစ္သည္။
ထို႔ေၾကာင့္ သတိုးမင္းဖ်ား(၁၃၆၄-၁၃၆၇) အင္း၀ၿမိဳ႕တည္စဥ္က ထိုအင္းမ်ားရွိသည့္ေနရာကို ေရွာင္ရွားျခင္း၊ ေျမဖို႔ျခင္းမ်ားကို ဦးစြာျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ အင္းမ်ားရွိရာအရပ္ျဖစ္သည္ေၾကာင့္ လည္းေကာင္း၊ ျမစ္ႏွစ္ေၾကာင္းဆံုရာ ျမစ္၀တြင္ရွိသည္ေၾကာင့္ လည္းေကာင္း အင္း၀ ဟုေခၚတြင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ၁၊ေဖေဖာ္၀ါရီ၊ ၁၃၆၅ က သမုတ္ခဲ့သည့္ နာမည္မွာ ရတနာပူရ ျဖစ္သည္။ ထို႔အတူ ၿမိဳ႕တည္စဥ္ကအင္း၉အင္းကို ယၾတာေခ်သည့္ အေနျဖင့္ ေျမဖို႔ေစေသာေၾကာင့္ အင္းန၀ဟူ၍လည္းေခၚၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ေနာက္ပိုင္း ေညာင္ရမ္းေခတ္အေရာက္တြင္ အ၀ ၊ ေရႊ၀ အစရိွသျဖင့္ ေခၚေ၀ၚၾကသည္။ အခ်ိဳ႕ေရွးေဟာင္းေက်ာက္စာမ်ားတြင္ အခြဆုမ္ (အခြဆံု) ဟူေသာ အသံုးအႏံႈးမ်ိဳးျဖင့္လည္း ေခၚသည္ကိုေတြ႕ရတတ္သည္။
အင္း၀ၿမိဳ႕၏အမည္ (၅)မ်ိဳးမွာ
1. အင္း၀
2. အင္းန၀
3. ေရႊ၀
4. အ၀ ႏွင့္
5. ရတနာပူရ တို႔ျဖစ္ၾကသည္
အင္း၀ၿမိဳ႕သည္ ျမန္မာ့သမိုင္းတြင္ အလြန္ေက်ာ္ေစာ္ေသာၿမိဳ႕ျဖစ္သည္။ၿမိဳ႕သက္မွာ ၁၉၁ႏွစ္တုိင္ၾကာျမင့္သည္။ ျမန္မာ့သမိုင္းတစ္ေလွ်ာက္ မင္းဆက္ေပါင္း ၃ ဆက္၏ ၄ႀကိမ္တိုင္တိုင္ မင္းေနျပည္ေတာ္အျဖစ္ နန္းစိုက္ခဲ့ေသာ ၿမိဳ႕ျဖစ္ပါသည္။
ထိုမင္းဆက္မ်ားမွာ
1. အင္း၀မင္းဆက္(AD ၁၃၆၄-၁၅၂၇/၁၅၅၄)
2. ေညာင္ရမ္းမင္းဆက္ (AD ၁၅၉၇-၁၇၅၂) ႏွင့္
3. ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ (ႏွစ္ႀကိမ္) (AD ၁၇၅၂-၁၈၈၅)တို႔ျဖစ္ၾကသည္။
အင္း၀ၿမိဳ႕ သမိုင္း
အင္း၀ၿမိဳ႕ကို စတင္တည္ေထာင္သူမွာ အင္း၀မင္းဆက္ကို စတင္တည္ေထာင္သူ သတိုးမင္းဖ်ား ျဖစ္သည္။ ၁၃၆၅မွ အစျပဳသည့္ အင္း၀မင္းဆက္ တစ္ေလ်ာက္လံုးတြင္ အင္း၀မွာ ျမန္မာ မင္းေနျပည္ေတာ္အျဖစ္ ေအာက္ျပည္အရပ္ ရာမညမွ မဂဒူး မင္းဆက္ႏွင့္ စစ္ၿပိဳင္ျပဳခဲ့ၾကသည္။ အင္း၀မင္းဆက္မွ ဒုတိယမင္းဆက္ျဖစ္သူ မင္းႀကီးစြာေစာ္ကဲမွသည္ စတုတၳေျမာက္ မင္းဆက္္ျဖစ္သူ ဘုရင္မင္းေခါင္ လက္ထက္မ်ားအထိ ဟံသာ၀တီ မြန္ဘုရင္ ရာဇာဓိရာဇ္ ႏွင့္ အင္း၀-ဟံသာ၀တီ အႏွစ္ေလးဆယ္စစ္ ကို တိုက္ခိုက္ခဲ့ၾကသည္။ ေနာက္ဆံုးမင္းျဖစ္သည့္ ေရႊနန္းေက်ာ့ရွင္နရပတိ လက္ထက္ အင္း၀၏ အင္အားၾသဇာ ယုတ္ေလ်ာ့ က်ဆင္းခ်ိန္တြင္ အင္အား ႀကီးမားလာသည့္ မိုးညွင္းစလံု ႏွင့္ ၄င္း၏သား သိုဟန္ဘြားတို႔က အင္း၀ကို သိမ္းပိုက္လိုက္ၿပီး ေရႊနန္းေက်ာ့ရွင္လည္း က်ဆံုးေလသည္။ ထိုေနာက္ သိုဟန္ဘြားမင္းျပဳရာ ရက္စက္လြန္းလွသျဖင့္ ျမန္မာအမတ္ မင္းႀကီးရန္ေနာင္က ဦးေဆာင္လုပ္ၾကံလိုက္သည္။ မင္းႀကီး ရန္ေနာင္အား မႈးမတ္တို႔က နန္းအပ္ေသာ္လည္း အျခား ရွမ္းေစာ္ဘြား တစ္ဦးျဖစ္သည့္ အုန္းေဘာင္ခုံမိႈင္းအား နန္းအပ္ရန္ မွာၾကားခဲ့ၿပီး ရဟန္းျပဳကာ ေတာထြက္သြားခဲ့သည္။ ဘုရင့္ေနာင္ ဟံသာ၀တီတြင္ နန္းတက္ၿပီးေနာက္တြင္ အင္း၀ကို သိမ္းပိုက္ကာ ညီေတာ္ မင္းရဲေက်ာ္ထင္အား သတိုးမင္းေစာဘြဲ႔ျဖင့္ အင္း၀ဘုရင္ခံအျဖစ္ နန္းအပ္ကာ အုပ္ခ်ဳပ္ေစသည္။ ဘုရင့္ေနာင္ေနာက္ နႏၵဘုရင္ လက္ထက္တြင္ ျဖစ္ေပၚလာသည့္ ႏိုင္ငံေတာ္ၿပိဳကြဲမႈ၏ အစမွာလည္း အင္း၀မွပင္ ျဖစ္ရသည္။ နႏၵဘုရင္ ႏွင့္ သတိုးမင္းေစာတို႔ ေဆြမ်ိဳးမ်ား အခ်င္းခ်င္း မသင့္ျမတ္ရာမွ ဟံသာ၀တီႏွင့္ အင္း၀တို႔ စစ္ျပဳရာ အင္း၀ဘုရင္ သတိုးမင္းေစာ က်ဆံုးၿပီးေနာက္ နႏၵဘုရင္က မင္းလက္ယာ၊ ၄င္းလြန္လွ်င္ သားေတာ္ မင္းရဲေက်ာ္စြာ တို႔ကို နန္းအပ္သည္။ ေနာက္ပို္င္းတြင္ ျပည္တြင္းေရး မျငိမ္သက္မႈမ်ားေၾကာင့္ အင္း၀မွ မင္းရဲေက်ာ္စြာလည္း ဟံသာ၀တီသို႔ ျပန္လည္ေခၚေဆာင္ခံရကာ အင္း၀မွာ မင္းလစ္လပ္ေနခဲ့ၿပီး ၿမိဳ႕ပ်က္ႀကီးသဖြယ္ ႏွစ္အတန္ၾကာေနခဲ့ရသည္။
့္ထိုေနာက္ ေညာင္ရမ္းမင္းဆက္ကို တည္ေထာင္သူ ေညာင္ရမ္းမင္းတရားႀကီးကလည္း ၁၆၀၀တြင္ အင္း၀ကို သိမ္းပိုက္မင္းျပဳရာမွ အင္း၀မွာ မင္းေနျပည္ေတာ္ ျဖစ္ျပန္သည္။ သို႔ရာတြင္ ေညာင္ရမ္းမင္းဆက္မွ အေနာက္ဖက္လြန္မင္း လက္ထက္တြင္ ေအာက္ျပည္အရပ္ကို သိမ္းသြင္းရန္ နန္းသက္ တစ္ေလ်ာက္လံုးနီးပါးမွ် ဟံသာ၀တီတြင္ နန္းစိုက္ေနခဲ့ရသည္။ သာလြန္မင္း (၁၆၂၈-၁၆၄၈)လက္ထက္ေရာက္မွ အင္း၀သည္ မင္းေနျပည္ေတာ္အျဖစ္ ျပန္လည္ ေရာက္ရွိလာရသည္။
ေညာင္ရမ္းမင္းဆက္ ေနာက္ဆံုးအခ်ိန္မ်ားတြင္ မင္းမ်ား ညံ့ဖ်င္းသည္ေၾကာင့္ တစ္ေၾကာင္း၊ ရာသီဥတု ေဖာက္ျပန္သည္ေၾကာင့္ တစ္ေၾကာင္း တိုင္းျပည္အႏွံ႔ မၿငိမ္မသက္ ျဖစ္လာၿပီး ေနာက္ဆံုးတြင္ ဟံသာ၀တီမွ ဆင္၀န္ ဦးေအာင္လွက ျဗမိုင္းဓိရာဇာဘြဲ႔ျဖင့္ မင္းျပဳ ပုန္ကန္သည္။ ပုန္ကန္မႈ ေအာင္ျမင္ျပီး အင္း၀ကို သိမ္းပိုက္ကာ အင္း၀ဘုရင္ မဟာဓမၼရာဇာဓိပတိ(၁၇၃၃-၁၇၅၂) ကို ဟံသာ၀တီသို႔ အက်ယ္ခ်ဳပ္ျဖင့္ ေခၚေဆာင္ထားရွိခဲ့သည္။ (ေနာက္ပိုင္းတြင္ ကြပ္မ်က္ခဲ့သည္။)
့္ေညာင္ရမ္းမင္းဆက္က်ဆံုးၿပီးေနာက္ အေလာင္းဘုရားက မြန္တို႔ကို တြန္းလွန္ကာ ျမန္မာတို႔ကိုသာမက အယုဒၶယထိပါ တိုက္ခိုက္ခဲ့သည္။ ထိုအခ်ိန္မ်ားအတြင္ အင္း၀မွာ နန္းၿမိဳ႕အျဖစ္မွ ေလွ်ာက်ေနခဲ့ရသည္။ဆင္ျဖဴရွင္လက္ထက္အေရာက္တြင္ အင္း၀ကို နန္းၿမိဳ႕အျဖစ္ ျပန္လည္အသံုးျပဳသည္။ သို႔ေသာ္ဘိုးေတာ္ဘုရား လက္ထက္တြင္မူ အမရပူရသို႔ေျပာင္းေရႊ႕နန္းစံျပီး ဘႀကီးေတာ္မင္း ၁၈၂၃တြင္ အင္း၀သို႔ ေျပာင္းေရႊ႕စံျမန္းျပန္သည္။ ေနာက္ဆံုး ၁၈၄၁တြင္ အလြန္ျပင္းထန္ၿပီး အပ်က္အစီးမ်ားလွေသာ၊ လူေပါင္းမ်ားစြာ ေသေၾကခဲ့ရေသာ အင္း၀ငလ်င္ႀကီး လႈပ္ၿပီးေနာက္တြင္ သာယာ၀တီမင္းသည္ ၿမိဳ႕ေတာ္ကို အမရပူရသို႔ ျပန္လည္ေရႊ႕ေျပာင္းလိုက္ရၿပီး အင္း၀မွာလည္း ပ်က္စီးမႈႀကီးလွေသာေၾကာင့္ မင္းေနျပည္ေတာ္အျဖစ္သို႔ ျပန္လည္မေရာက္ရွိႏိုင္ေတာ့ေပ။
အင္းဝႏွင့္ သူ႔ဝန္းက်င္
* (က) ေခါင္းေဆးတံခါး
* (ခ) နန္းျမင့္ေမွ်ာ္စင္
* (ဂ) မဟာေအာင္ေျမဘံုစံေက်ာင္း
* (ဃ) ဂ်ပ္ဆင္အမွတ္တရ
* (င) ထီးလိန္႐ွင္ဘုရား
* (စ) ေလးထြဋ္ႀကီးဘုရား
* (ဆ) အင္းဝခံတပ္ႏွင့္
* (ဇ) အင္းဝတံတား။
(က) ေခါင္းေဆးတံခါး
အျခားျမန္မာနန္း႐ိုး ၿမိဳ႕ေတာ္မ်ား ၿမိဳ႕ေတာ္တံတိုင္းႏွင့္ ဆင္မတူ အင္းဝ၏မူက ၄ေဒါင့္စပ္စပ္မဟုတ္ ျခေသၤ့ဦးေခါင္းသ႑န္ ႀကံံ႕ႀကံ႕ခံသည့္ ျခေသၤ့တပိုင္း နဂါးတပိုင္းႏွင့္ ဒြိယံတြဲလ်က္ ထဲထဲဝင္ဝင္ ဂူေက်ာင္းပုထုိးအမ်ိဳးမ်ဳိးတုိ႔ဝယ္ ျမန္မာတႏုိင္ငံလံုး အေစာင့္ခ်ထားေတာ္မူသတဲ့၊ အင္းဝၿမိဳ႕တတုိင္းက်န္သမွ်နဲနဲ အနက္မွ ေခါင္းေဆးတံခါးအဝသည္ အေတာ္အတန္ျပည့္စံု စြာ က်န္ေနဟန္႐ွိပါသည္။ ဤတံခါးမွထြက္ခါ ေခါင္းေဆးမဂၤလာျပဳရာျဖစ္သည္ဟု ဆုိရာ၏။ ယေန႔ဆုိလွ်င္ ေခါင္းေဆးျခင္းကို လူေတြ၏အိမ္တြင္း၌သာ သႀကၤန္႔ခါတြင္းသင့္သလုိခင္းခဲ့ၿမဲျဖစ္သည္ ယင္းမွာလည္း နတ္မ်ားသနင္းသၾကားမင္းကို ေကာ္ေရာ္သမႈရာဇ္ကာလ မင္းလုပ္သူမွာ ဤတံခါးဝ၌လာ၍ ေခါင္းေလွ်ာ္ရသည္ဆုိရမည္ပင္။
(ခ) နန္းျမင့္ေမွ်ာ္စင္
ေပ ၉၀ အျမင့္ (၂၇ မီတာ) နန္းျမင့္ေမွ်ာ္စင္ သ႐ိုးအုဌ္ျမင့္ အၾကြင္းအက်န္ အပ်က္အစီးတုိ႔မွာ ေခါင္းေဆးတံခါးအနား အပံုလုိက္တည္႐ွိေနစဲပင္။ – ဘုရင္ဘုိးေတာ္ဖရာ့က်န္ရစ္သမွ် – နန္းျမင့္မဟာသည္ ၁၈၃၈ ခု ငလွ်င္ႀကီး၏ အႀကီးအက်ယ္ႏွိပ္စက္ဖ်က္စီးခ်က္ကိုခံရလ်က္ ယင္းနယ္တခြင္လံုး ျပဳတ္ျပဳတ္ျပဳန္းေအာင္ အပ်က္ေဆာင္ခဲ့ပါသည္။ စင္အထက္ပုိင္းအထပ္တခုလံုးၿပိဳက် ေျမခ၍ ေမွ်ာ္စင္ကိုယ္၌မွာ တဖက္သုိ႔တိမ္းငဲ့ယိမ္းႏြဲ႔ခ်ိခ်ိနွင့္ ျဖစ္ရသည့္အခ်က္ ဆုိးလွကြက္မွာ မခုိ႔တ႐ို႕ေမွာ္စင္ဟု ဆုိလုိက္ခ်င္စရာျဖစ္ပါေတာ့သည္။
(ဂ) မဟာေအာင္ေျမဘံုစံေက်ာင္း
အုဌ္ေက်ာင္းဟုလည္း အသိမ်ားသည့္ မဟာေအာင္ေျမဘံုစံေက်ာင္းသည္ အခိုင္အမာအုဌ္လႊာအထပ္ထပ္ျဖင့္ အမ်ားသံုး ကၽြန္းသားသံုးပံုဟန္က သူလုိကုိယ္လုိေဆာက္ထားသည့္ ဘုန္းႀကီးေက်ာင္းမ်ားလုိပင္ျဖစ္ပါသည္။ သို႔ေသာ္ ျမင့္ေတာ့ျမင္ တင့္လွသည့္ ထံုးႏွင့္ သဲႏွင့္ေရာစပ္ျပဳခါ ပန္းကႏုတ္အျခယ္အသမ်ားျဖင့္ ၁၈၁၈ ခုက ဘုရင္ဘုိးေတာ္ဖရာ့၏ နန္းမေတာ္ေဒဝီမေဟသီ ူမယ္ႏု တည္ထားျပဳသည္မွာ ေညာင္ကန္တုိက္အုပ္ဆရာေတာ္အတြက္ျဖစ္ေပရာ အမ်ားျပည္သူေျပာသမွ် ယူရေသာ္ မကင္းရာမကင္းေၾကာင္း ေမာင္ေတာ္ေဟာင္းတေယာက္အတြက္ဟုလည္း ဆုိၾက ျပန္သည္။ ကၽြန္းေက်ာင္းမွန္သမွ် တစံုတရာမွ မက်န္ၾကေတာ့သလုိ မဟာဘံုေက်ာင္းမွာမူ အုဌ္အဂၤေတသေႏၵေၾကာင့္ က်န္ယံုသာမက အင္းဝ၏အေဆာက္အဦးအားလံုးအနက္ အေကာင္းဆံုးအဒြန္႔ၾကာ ေအာင္ ခ်န္ထားႏုိင္ခဲ့သည့္အရာတစ္ခု ျဖစ္ပါေတာ့သည္။ ေက်ာင္းဗဟုိခ်က္မတြင္ ဖါလ္န္သလင္းတုိ႔စီခ်ယ္ ၾကာပြင့္ခ်ပ္သ႑ာန္ထက္ဝယ္ ေဂါတမဗုဒၶဘုရား ဆင္းတုတပါး သပၸါယ္ၿပီးသား႐ိွပါသည္။ မဟာေအာင္ေျမဘံုစံေက်ာင္းႏွင့္ကပ္လ်က္ ဘံုခြန္ႏွစ္ဆင့္ဘုရားပူေဇာ္ေဆာင္မွာ – ၁၈၃၈ ခု ငလွ်င္ဒဏ္ေၾကာင့္ အႀကီးအက်ယ္အပ်က္အစီးၾကားမွ – ၁၈၇၃ ခုႏွစ္တြင္ ဘုရင္ဘႀကီးေတာ္ဖရာ့ႏွင့္ နန္း မေတာ္မယ္ႏုသမီး ဆင္ျဖဴမ႐ွင္မင္းသမီးက ျပန္လည္ျပင္ဆင္ေတာ္မူထားခဲ့သည္။
(ဃ) ဂ်ပ္ဆင္အမွတ္တရ
မဟာေအာင္ေျမဘံုစံေက်ာင္းအနီး လက္မ႐ြံ႕အက်ဥ္းေနရာေပၚတြင္ အျမင္တင့္၍ ဧရာမေက်ာက္တံုးျဖဴတခု ထီးထီးခ်ည္း ရည္တည္လ်က္႐ွိသည္။ ယင္းကား ေဒါက္တာ အက္ဒုိမီရမ္ ဂ်ပ္ဆင္အမည္႐ွိ အေမရိကန္သာသနာျပဳတဦးအတြက္ အထိမ္းအမွတ္ျဖစ္၍ သူ႔ခမ်ာမွာ ပထမအဂၤလိပ္ျမန္မာအဘိဓါန္ ျပဳစုၿပီးေျမာက္သည့္ဂုဏ္ေက်းဇူးကို အထူးေအာင္းေမ့ခံရသည္ျဖစ္ယံုမွ်မက ဂ်ပ္ဆင္မွာ ၿဗိတိသွ်နယ္ခ်ဲ႕တစ္ဦးမဟုတ္ခဲ့သည့္အျပင္ အေမရိကန္သာသနာျပဳျဖစ္လ်က္ႏွင့္ ဝိဘတ္ၾကမၼာင္၍ ၁၈၂၄ ဇြန္လမွ သည္ ၁၈၂၄ ေမလတုိင္ေအာင္ ပထမအဂၤလိပ္ျမန္မာစစ္ပြဲအတြင္း အက်ဥ္းခ်အႏွိပ္စက္ ရက္ရက္စက္စက္ခံခဲ့ရသူလည္းျဖစ္ပါသည္။
(င) ထီးလိန္႐ွင္ဘုရား
အဆူဆူေသာဘုရားမ်ားအနက္ အင္းဝေဒသတြင္ က်န္စစ္မင္းသားက (၁၀၈၄ မွ ၁၁၁၂) တည္ခဲ့ရာ ယင္း၏ကႏၲဝင္ကမၺည္းက သီလြင္မန္း ဟူတသတ္၊ ပထမအင္းဝမင္းဆက္ကာ လအတြင္း တည္ခဲ့ပ်က္ခဲ့သည့္ သစ္သားႏွင့္ ျပဳနန္းစဥ္ႏွင့္ ပလႅင္အစုစုတည္ေဆာက္မႈျပဳခဲ့ပံုအလံုးစံု ေက်ာက္တြင္းကမၺည္းတင္ခ်က္တုိ႔အား ယင္းပုဂံက်န္စစ္သားေကာင္းမႈ ဘုရည္းတန္ေဆာင္းအတြင္း အ႐ွင္းသား ေတြ႕ျမင္ႏုိင္ပါသည္။
(စ) ေလးထြတ္ႀကီးဘုရားႏွင့္ (ဆ) – ေလာကသရဖူဘုရား
ေလးထြဋ္ဘုရားေခၚ ၄ထပ္ႀကီးဘုရားသည္ ၄ထပ္႐ွိသည့္တဆူျဖစ္၍ ေလာကသရဖူဘုရားႏွင့္အတူ အင္းဝတြင္ ပိုအရာေရာက္သည့္ေစတီေတာ္မ်ားျဖစ္ၾက၍ အင္းဝၿမိဳ႕ေတာင္အရပ္ ၌ ကိန္းဝပ္ေတာ္မူၾကသည္။
ယခုေခတ္ ဓာတ္ပံုမ်ားကို ဒီေနရာေလးမွာၾကည့္ႏုိင္ပါသည္။
အဓိပတိ 